Szkolenia BHP a umowa zlecenie lub o dzieło

Art. 304(1) kodeksu pracy nakłada na osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy obowiązki wynikające z art. 211 kp (a więc zarówno szkolenia BHP jak i badania lekarskie) w zakresie określonym przez pracodawcę.

Oznacza to, że ustawodawca dając z jednej strony większą swobodę w kształtowaniu wzajemnych obowiązków stron umowy cywilnoprawnej, nałożył na pracodawcę wymóg oceny charakteru pracy wykonywanej przez te osoby i grożącego im ryzyka, a także dał mechanizm pozwalający na nałożenie tego rodzaju obowiązków na zleceniobiorców.

Jest to szczególnie istotne ze względu na zasady odpowiedzialności za czyn niedozwolony (odpowiedzialności deliktowej), a więc odnoszącej się do szkody na osobie bądź innym dobru chronionym (art. 415 i n. kc).

W szczególności przedsiębiorca powinien starać się zminimalizować ryzyko związane ze szkodą powstałą wskutek prowadzenia zakładu pracy (art. 435 kc).

Podobne stanowisko zajmuje doktryna i orzecznictwo: jeśli pomimo braku wyraźnego nakazu przeprowadzania szkoleń z zakresu BHP oraz kierowania na badania lekarskie rodzaj wykonywanej pracy i stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy wskazywał na celowość dopuszczania do pracy wyłącznie osób cieszących się odpowiednim stanem zdrowia i przeszkolonych w zakresie BHP, pracodawca może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu BHP (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1974 r., II CR 493/74).

Pracownik tymczasowy a także pracownik świadczący usługi na podstawie umów cywilnoprawnych nie może świadczyć pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu art. 237(15) kp, tj. wskazanych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650).

Należą do nich prace wymienione w tym rozporządzeniu oraz prace określone jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji, a także inne prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawcę za szczególnie niebezpieczne.

W szczególności roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części oraz prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych, prace na wysokości, prowadzone przy użyciu materiałów niebezpiecznych.

Podsumowując warto pamiętać, że pracodawca, powierzając wykonywanie niektórych prac osobom fizycznym w ramach umowy cywilnoprawnej i wyznaczając miejsce wykonywania tej pracy, powinien zapewnić im bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Wymóg przeprowadzenia badań lekarskich oraz szkoleń BHP, nakłada art. 304(1) kp, nakładając takie obowiązki na osoby świadczące pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Jeżeli jednak rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy – zleceniodawca powinien wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie BHP.

Jest to szczególnie wskazane ze względu na kwestię odpowiedzialności za szkodę na osobie wskutek wypadków w miejscu pracy. Obowiązek ten odnosi się także do agencji pracy tymczasowej jako pracodawcy (zleceniodawcy), której obowiązki w zakresie przeszkolenia BHP określają wprost przepisy ustawy.

Zlecając osobie fizycznej wykonanie określonej pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej np. zlecania czy o dzieło, musimy dopilnować aby taka osoba posiadała szkolenia BHP oraz badania lekarskie. Strony w zawieranej umowie powinny określić kto ponosi koszty szkoleń i badań. Może je ponieść zarówno zleceniodawca jak i zleceniobiorca.